Spośród najrozmaitszych okoliczności, w jakich zachodzi potrzeba hamowania wyodrębnić należy dwa typowe przypadki, w których chodzi o:
- zatrzymanie maszyny będącej w ruchu
- utrzymanie stałej prędkości lub jej ograniczenie przy tendencji maszyny do rozbiegania się.
Do hamowania oprócz hamulców mechanicznych powszechnie stosuje się hamulce elektryczne, są to maszyny elektryczne, w których do celów hamowania wykorzystuje się moment elektryczny. Ta sama maszyna elektryczna spełnia zwykle rolę na przemian rolę silnika oraz hamulca.
Jedną z zalet hamulców elektrycznych jest możliwość ciągłej regulacji momentu hamującego w szerokim zakresie wartości. Po za tym niektóre metody hamowania za pomocą hamulców elektrycznych pozwalają na odzyskiwanie energii, co ma doniosłe znaczenie ekonomiczne przy powtarzającym się często procesie hamowania. Przy odzyskiwaniu energii hamulec jest zarazem prądnicą.